فرونشست زمین چگونه تاسیسات مهم کشور را تهدید می‌کند؟
📝علی بیت‌اللهی_عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی
فرونشست زمین : ▫️پدیده فرونشست زمین در برخی از کشورهای جهان در محدوده شهرها، روستاها و در اراضی زراعی و مراتع و جنگل‌هابه‌وقوع پیوسته و می‌پیوندد. در ایران پدیده فرونشست زمین در اغلب دشت‌های آن در حال رخ دادن است.
از حدود پنجاه سال پیش پدیده فرونشست زمین با شروع خشکسالی‌ها و افزایش برداشت آب‌های زیر‌سطحی تشدید شده و در چند سال گذشته آهنگ نشست سریعتر شده است. بر اساس برخی از گزارش‌ها فرونشست زمین در برخی از مناطق کشور به بیش از ۳۰ سانتی‌متر رسیده است.
▫️بر مبنای آمار سال ۱۳۹۵، در ۳۱ استان کشور، جمعیتی برابر با ۷۹،۹۲۶،۲۷۰ نفر زندگی می‌کنند که در ۱۳،۰۵۹،۵۲۲ واحد مسکونی دارای اسکلت و ۹،۷۰۲،۸۱۵ واحد مسکونی فاقد اسکلت سکنی گزیده‌اند.
استان تهران دارای بیشترین جمعیت و تراکم جمعیتی (به‌دلیل قرارگیری شهر تهران در آن) در کشور است. بر مبنای مطالعات انجام‌شده توسط نگارنده، مشخص شد که از ۳۱ استان کشور، در محدوده ۱۸ استان زون‌های با خطر بالای فرونشست زمین گسترش یافته است.
آمار
بر مبنای مطالعات انجام‌شده، نتایج حاصل با ارائه نموداری بیان می‌شود: بر اساس برهم‌نهش زون‌های با خطر بالای فرونشست زمین و موقعیت شهرها، مشخص شد که استان اصفهان با ۳۱ شهر واقع بر پهنه‌های با خطر بالای فرونشست زمین در ردیف اول از لحاظ تعداد سکونتگاه‌های شهری است و در پی این استان، استان‌های تهران با ۳۰ ، کرمان با ۲۵ و خراسان رضوی با ۲۴ شهر در رتبه‌های بعدی‌اند.
▫️چنین رخدادهایی، باعث خسارت‌های زیادی بر زیرساخت‌ها، مانند خطوط انتقال نفت و گاز و آب و برق خواهد شد. خطری که هم‌اکنون سه خط موازی انتقال نیرو و خط توزیع ۲۰ کیلوولتی را در بخشی از دشت اشتهارد تهدید می‌کند و لازم است مسوولان شرکت برق منطقه‌ای و توزیع برق به آن توجه ویژه داشته باشند. شکل‌هایی از ابعاد شکاف‌های روی سطح زمین و موقعیت خطوط نیرو در ادامه نشان داده شده است.
▫️در شمال شرقی اصفهان و در فاصله تقریبی ۲۲ کیلومتری از مرکز شهر و در امتداد بلوار زینبیه که به اراضی اطراف مسکن مهر طلاب حبیب‌آباد اصفهان (پس از گذر از علی‌آباد ملأ علی) منتهی می‌شود، آثار فرونشست در بخشی از دشت پهناور برخوار که روزگاری با آبخوان‌های غنی خود شناخته می‌شد، با بروز شکاف‌های ناشی از فرسایش تونلی خود را نمایان می‌کند در بازدید آثار فرونشست زمین در محدوده اراضی جنوب ورامین، حوالی روستای معین‌آباد، علاوه بر مشاهده خطر و تهدید جدی و بالای آن بر زیرساخت‌ها، با اندوه اهالی نیز از نزدیک آشنا شدیم.
علل فرونشست زمین
▫️خشکسالی‌های دهه‌های اخیر، اثر چشمگیر بر افت سطح آب زیرزمینی در پهنه‌های دشتگون ایران‌زمین گذاشته است. نزولات جوی در شکل برف و باران، مهم‌ترین چشمه تغذیه‌کننده آبخوان‌ها هستند و با کاهش بارندگی‌ها، تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی نیز کاهش یافته و بیلان منفی آب را در آنها شاهد خواهیم بود. بنابراین به‌عنوان عامل طبیعی، خشکسالی‌های ممتد در کشور را می‌توان یکی از علل اصلی کاهش سطح آب زیرزمینی و به‌تبع آن بروز و گسترش فرونشست زمین دانست.
▫️حفاری چاه‌های مجوزدار و فاقد مجوز و استحصال بی‌رویه آب‌های زیرزمینی علاوه بر خشکسالی‌های ممتد، مهم‌ترین عامل انسانی وقوع فرونشست زمین است . و از میان چاه‌های آب، باید تاکید ویژه بر روی چاه‌های تامین آب کشاورزی و زراعی کرد که موثرترین عوامل افت سطح آب زیرزمینی و در نتیجه وقوع فرونشست زمین هستند.
روش‌های غلط و منسوخ آبیاری‌های زراعی نیز از عوامل اصلی وقوع و گسترش فرونشست زمین هستند. آبیاری به روش غرقابی که در اکثر مزارع و باغات کشور رایج است، نیاز آبی بالایی را تحمیل می‌کند و برای تامین چنین نیازی، نیاز به استحصال بی‌رحمانه آب از سفره کراندار آب‌های زیرزمینی است.
0 نظر